Testament – co trzeba o nim wiedzieć?

Opis sposobu rozporządzania majątkiem po śmierci właściciela oraz wskazanie osób, którym ów majątek zostanie przekazany to najkrótsza definicja testamentu – szczególnego rodzaju dokumentu, który reguluje całość kwestii spadkowych.

Co o testamencie każdy wiedzieć powinien?

Testamenty są czasem mylone z aktami darowizny. Tożsame jest to, że w jednym i drugim przypadku majątek przekazywany jest nieodpłatnie, a obdarowani lub spadkobiercy płacą podatek w wysokości zależnej od stopnia pokrewieństwa. Zasadnicza różnica polega na tym, że odwołanie darowizny jest bardzo trudne, nawet zmiana jej postanowień w jednej części wymaga czasem wieloletnich batalii sądowych – najczęściej nieskutecznych dla darczyńcy.

W przypadku testamentu jest inaczej – jego treść można zmieniać dowolnie, wielokrotnie, a powoływanie się ewentualnych spadkobierców na poprzednie wersje dokumentu jest z reguły przez sądy uznawane za bezzasadne. Dopóki testator żyje może swoim majątkiem rozporządzać dowolnie i tym samym zmieniać treść zapisów testamentowych.

Warto wiedzieć o jeszcze jednej różnicy: darowizny mogą przekazywać małżeństwa, natomiast testamenty dotyczą majątku jednej osoby – nie istnieje w polskim prawie pojęcie testamentu małżeńskiego.

Testamenty – rodzaje

Najczęściej mamy do czynienia z testamentami notarialnymi – dokumentami sporządzonymi przez kancelarie notarialne. Owe kancelarie świadczą także usługi przechowywania testamentów.
W Polsce funkcjonuje Notarialny Rejestr Testamentów, w którym łatwo można sprawdzić, czy zmarły pozostawił akt ostatniej woli.

Równą wartość wobec prawa mają także inne testamenty pisane: holograficzny, czyli napisany odręcznie i podpisany przez testatora oraz alograficzny – spisany przez urzędników gminnych w obecności testatora i świadków (najczęściej dotyczy osób, które nie potrafią lub z powodów zdrowotnych nie mogą pisać).

W szczególnych okolicznościach (wojna, mobilizacja, podróż, wypadek) można sporządzić testamenty na podstawie ustnego przekazu woli osoby umierającej.

Choć polskie prawo nie wyróżnia takiej grupy, to w praktyce istnieją także testamenty pogrzebowe – zapisy lub ustne przekazy, które regulują kwestię pochówków, a nawet wymieniają i opisują konkretne usługi pogrzebowe.

Testament pogrzebowy

Opis formy i sposobu pochówku to nic innego, jak testament pogrzebowy. Może to być wyodrębniona część testamentu rozporządzającego majątkiem, albo dokument opisujący wyłącznie dyspozycje co do organizacji pogrzebu.
Testamentem pogrzebowym jest także ustne wyrażenie życzeń i poleceń dotyczących kwestii pogrzebowych.

Opis pochówków najczęściej wymienia usługi pogrzebowe, które determinują rodzaj pogrzebu. Chodzi o decyzję o spopieleniu i umieszczeniu prochów w urnie lub o pogrzebaniu ciała w sposób tradycyjny: w trumnie, z odprowadzeniem i złożeniem w grobie.

Testament pogrzebowy w większości przypadków decyduje także o rodzaju ceremonii ze względu na światopogląd zmarłego – mogą to być uroczystości w konkretnym obrządku wyznaniowym lub humanistyczne, czyli świeckie.

Pozostawiający dyspozycje pogrzebowe często opisują w ostatniej woli inne usługi pogrzebowe, np. rodzaj grobu (murowany, ziemny, kolumbarium), kwestię organizacji stypy, zaproszenie konkretnych osób lub przeciwnie – zakaz wstępu na pogrzeb wyklętym członkom rodu lub osobom, które zmarły uważa za niegodne uczestnictwa w jego ostatniej drodze. Czasem w testamencie wymienione są szczegóły opisujące kolor kompozycji kwiatowych, rodzaj muzyki, treść nekrologów.